‘පාර්ලිමේන්තු ප්රජාතන්ත්රවාදය යනු ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ කැපීපෙනෙන ලක්ෂණයකි. එසේම පාර්ලිමේන්තුව හෝ පළාත් සභා හෝ නොමැතිව පාර්ලිමේන්තු ප්රජාතන්ත්රවාදයක්ද පැවැතිය නොහැක. ආණ්ඩුකාරවරයකු විසින් පළාත් සභාවක් විසුරුවා හරින ලද අවස්ථාවක මැතිවරණය සඳහා දිනයක් ප්රකාශ කිරීමේ ව්යවස්ථාපිත වගකීම ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් ඉටුකළ යුතු බව ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය ප්රකාශ කර සිටියි. ආණ්ඩුකාරවරයාගේ නියෝගයෙන් සභාව විසුරුවා හරිනු නොලබන අවස්ථාවන්හිදී මහමැතිවරණය සඳහා දිනයක් ප්රකාශ කිරීමේ ව්යවස්ථාපිත වගකීම ජනාධිපතිවරයා විසින් ඉටුකළ යුතුය. එසේම පළාත් සභාවක් විසුරුවා හැරීමෙන් පසුව නියමිත කාලසීමාවක් තුළ මැතිවරණය පැවැත්වීමට නියමිත බැවින් ජනාධිපතිවරයා හෝ ආණ්ඩුකාරවරයා හෝ එම අදාළ මැතිවරණය සඳහා කඩිනමින් හා ප්රමාදයකින් තොරව දිනයක් නියම කළ යුතු බව අධිකරණය ප්රකාශ කර සිටියි. එය හැකි කෙටිම කාලය තුළ සිදුකළ යුතුය…’
කුමක්ද මේ බැරෑරුම් කතාන්දරය? මෙම සුවිශේෂ වගතුග අපට ඇසෙන්නේ ශ්රී ලංකාවට යාබද දේශයක් වන පාකිස්තානයෙනි. මෙයට දින කිහිපයකට පෙරදී මෙම වගතුග ඇසුණේ පාකිස්තානයේ ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය තුළිනි. එරට උත්තරීතර ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයේ විනිසුරු මඬුල්ලක් විසින් මෙම බැරෑරුම් ප්රකාශය සිදුකර තිබිණි. මෙම දිනවල පාකිස්තානයේද සිදුවන්නේ ශ්රී ලංකාවේද මේ දිනවල සිදුවන එක හා සමාන කතාන්දරයකි. එය නම් මැතිවරණ අරගලයයි. තවත් ආකාරයකින් කිවහොත් මැතිවරණ කොල්ලකෑමයි. තවත් සරලව පැවැසිය හැක්කේ රජයක් විසින් සිදුකරනු ලබන මහා මැතිවරණ කොල්ලයයි. අද ශ්රී ලංකාවේ රජයද මෙම මහා කොල්ලය මේ වන විට ඉතා සූක්ෂ්මව හා ඉතා සාර්ථකව සිදුකරමින් සිටියි. ඒ ආකාරයෙන්ම මේ වන විට පාකිස්තානයේ වත්මන් රජයද මැතිවරණ කොල්ලය බොහෝ සාර්ථකව සිදුකරමින් සිටියි. රටවල් දෙකම අයියයි මල්ලියි වාගේ මෙම මැතිවරණ පිල්ලි ගැසීම නොහොත් උලාකෑම ජයටම සිදුකරයි. දෙරටේම ජනතාව සහ විපක්ෂයන් මහා උද්ඝෝෂණයක් සහ විරෝධතාවන් නඟතත් ඒවා සියල්ල බීරි අලින්ට වෙණ වාදන කිරීමක් පමණි. මෙවැනි වටපිටාවකදී ඉහත ලියා තැබූ ආන්දෝලනාත්මක වගතුග පාකිස්තානයේ ශ්රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරු මඬුල්ලක නියෝගයක් හරහා ඇසෙන්නට විය. එරට රජය මැතිරවණයක් නිසි කලදී නොපැවැත්වීම හේතුවෙන් ගොනුකෙරුණු අධිකරණ නඩුහබයකදී එම නියෝගය නිකුත් කර තිබිණි. පාකිස්තානයේ වත්මන් අගවිනිසුරු උමාර් අටා බන්ඩියල් (Chief Justice Umar Ata Bandial) ගේ අස්සනින් යුතුව ඉහත වගකිව යුතු නියෝගය නිකුත් කර තිබිණි. එසේම මෙම අධිකරණ නඩුව විභාග කළ විනිසුරු මඬුල්ලට තවත් ප්රධාන විනිසුරුවරුන් දෙදෙනකු වන මුනිබ් අක්තාර් සහ මුහම්මද් අලි මසාර් (Munib Akhtar and Mushammad Ali Mazhar) ද අයත් වෙති.
එම ශ්රේෂ්ඨාධිකරණ නියෝගය තවදුරටත් මෙසේ ප්රකාශ කර සිටියි.
‘පළාත් සභා විසුරුවා හැරීම සම්බන්ධයෙන් අදාළ ආණ්ඩුකාරවරුන් සභාවන් විසුරුවා හැරීමේ සාරාංශයන්ට අස්සන් කිරීම ප්රතික්ෂේප කර ඇති බැවින් පළාත් මැතිවරණය සඳහා දිනයක් නියම කිරීමට ව්යවස්ථාපිත වගකීම ජනාධිපතිවරයා විසින් නිදහස් කළ යුතුය. මෙම තත්ත්වය ව්යවස්ථාපිතව වගකීම් කඩකිරීමකි. මේ අනුව මැතිවරණය පැවැත්වීමට දිනයක් යෝජනා කිරීමට උපරිම උත්සාහයක් ගන්නා ලෙසට පාකිස්තානයේ මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට උපදෙස් දෙනු ලැබේ. එසේම එම ක්රියාවලිය සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් ආණ්ඩුකාරවරුන්ටද නියෝග නිකුත් කරනු ලබයි. මෙහිදී රජය ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ විධිවිධානවලට අනුකූලව ක්රියාත්මක වන බවට සහතික විය යුතුය. මහ මැතිවරණය පැවැත්වීම සඳහා අවශ්ය විය හැකි සියලු පහසුකම් කාර්ය මණ්ඩල පිරිස් සහ ආරක්ෂාවද මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව වෙත කඩිනමින් ලබාදීමට ෆෙඩරල් රජය අන්යෝන්ය වශයෙන් බැඳී සිටියි. ලාහෝර් මහාධිකරණයේ තනි විනිසුරු මඬුල්ලක් විසින් දැනටමත් මෙම කාරණයට පක්ෂව තීරණයක් ගෙන ඇති බැවින් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ 184(3) වගන්තිය යටතේ ස්වෝත්සාහයෙන් නඩු පැවරීමට හෝ පෙත්සම් සලකා බැලීමට හෝ අපගේ අසාමාන්ය අධිකරණ බලය ඉල්ලා සිටීමද යුක්තිසහගත නොවේ. ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාමය ප්රශ්නයක් මහාධිකරණයක් ඉදිරියේ විභාග වෙමින් පවතින විට එයට මැදිහත් නොවී පළාත් අධිකරණවල ස්වාධීනත්වය ශක්තිමත් කිරීමට සහාය විය යුතුය. මෙහිදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ විධිවිධාන මෙන්ම 2017 මැතිවරණ පනතේ අදාළ වගන්තියද සලකා බැලීම අත්යාවශ්යය. මැතිවරණ පනතේ 57(1) වගන්තියේ දක්වා ඇති පරිදි මැතිවරණය සඳහා දිනයක් නියම කිරීම පූර්ණ වගකීමකි. ව්යවස්ථාමය බලධාරීන් මෙම ප්රශ්නය සම්බන්ධයෙන් එකිනෙකට වෙනස් සහ සමහර විට පරස්පර විරෝධී අදහස්ද දරන බව පෙනෙයි….’
එලෙස එම ආන්දෝලනාත්මක මහාධිකරණ තීන්දුව තවදුරටත් කරුණු ප්රකාශ කර සිටියි. මෙම ශ්රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරු මඬුල්ලේ ප්රධානියා වන අගවිනිසුරු උමාර් අටා බන්ඩියල් ප්රකාශ කර ඇත්තේ මෙවැනි තීන්දුවක් ලබාදීමේදී පහත දැක්වෙන ප්රශ්න ගැන සලකා බලනු ඇති බවයි. ඒවා මෙසේ ගෙනහැර දක්වා ඇත.
★ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවෙන් සහ ඒ යටතේ අපේක්ෂා කරන විවිධ තත්ත්වයන් තුළ පළාත් සභාවක් විසුරුවා හැරීමෙන් පසු පළාත් මැතිවරණයක් පැවැත්වීමේ දිනය නියම කිරීමේ ව්යවස්ථාමය වගකීම සහ බලය ඇත්තේ කවුරුන් සතුවද?
★ මෙම ව්යවස්ථාපිත වගකීම ඉටුකරන්නේ කෙසේද සහ කවදාද?
★ මහ මැතිවරණය පැවැත්වීම සම්බන්ධයෙන් වගකිව යුතු සම්මේලනයන්හි ව්යවස්ථාපිත වගකීම් සහ යුතුකම් මොනවාද?
පාකිස්තානය තුළ මෙලෙස පළාත් මැතිවරණයක් පැවැත්වීම උදෙසා මුලින්ම දින නියම කර තිබුණද දැන් කලින් කලට එම දිනය වෙනස් වෙමින් මැතිවරණයක් පැවැත්වීම කල් දැමෙයි. මෙහිදී මුලින්ම මෙම මැතිවරණය පැවැත්වීමට නියමිතව ඇත්තේ පාකිස්තානයේ විශාලතම ප්රාන්තය වන පන්ජාබ් ප්රාන්තයටය. පන්ජාබ් ප්රාන්තය යනු ශ්රී ලංකාව මෙන් තෙගුණයක් විශාල භූමි භාගයකි. මෙහි ජනගහනය මිලියන 110ක් වෙයි. එනම් ශ්රී ලංකාවේ සමස්ත ජනගහනයෙන් හරි අඩකි. මෙහිදී අනෙක් සුවිශේෂ කරුණක් ලෙසින් හෙළිවන්නේ පාකිස්තාන ජාතික සභාවේ (පාර්ලිමේන්තුවේ) මන්ත්රී ආසන 342කින් ආසන 183ක්ම නියෝජනය කරන්නේ පන්ජාබ් ප්රාන්තය විසිනි. මෙම ප්රාන්තයේ ජනතාවගේ සාක්ෂරතාව ඉතා ඉහළ අතර, එය 66.3%ක ප්රමාණයක් වෙයි. මේ අනුව අපට පෙනී යන්නේ පන්ජාබ් ප්රාන්තය යනු අති සුවිශේෂ වැදගත්කමක් ඇති භූමි භාගයක් බවයි. තවද පාකිස්තානයේ සමස්ත ජනගහනයෙන් හරි අඩක්ම වාසය කරන්නේ මෙම පන්ජාබ් ප්රාන්තය තුළය. පන්ජාබ් ප්රාන්තයට අදාළ අනෙක් සුවිශේෂ කතාන්දරය වන්නේ මෙම ප්රාන්තය තුළ බහුතර දේශපාලනික බලය හිමිව තිබෙන්නේ පාකිස්තානයේ හිටපු අගමැති ඉම්රාන් ඛාන්ගේ පක්ෂයටය. 2022 අප්රේල් 10 වැනිදා විපක්ෂයේ කුමන්ත්රණයක් හේතුවෙන් ඔහු අගමැති පුටුවෙන් බැස ගියද, ඉම්රාන් ඛාන්ට තවද විශාල ජනතා ප්රසාදයක් හිමිව තිබෙයි. ඔහුට අගමැති පුටුව පමණක් නොව පසුව මන්ත්රී ආසනය පවා අහිමි කරවූයේය. මේ තත්ත්වය වත්මන් පාකිස්තාන පාලකයන්ගේ පලිගැනීම මත සිදුකරන බව ඔහු නිතර ප්රකාශ කර සිටියේය.
මෙලෙස හිටපු අගමැති ඉම්රාන් ඛාන් පසුගිය කාලයේ පළාත් මැතිවරණයක් ඉල්ලා විශාල උද්ඝෝෂණයක් දියත් කළේය. ඔහු නිරන්තරයෙන් වත්මන් රාජ්ය පාලකයන් සමග ගැටෙන්නට විය. පාලකයන් පළාත් මැතිවරණය පැවැත්වීම දින නියම කර තිබුණත් එය මේ වන විට කිහිප තාවක්ම කල්දැමුවේය. ඉම්රාන් ඛාන් නැවත බලයට පැමිණෙතැයි යන බිය නිසා වත්මන් රාජ්ය පාලකයෝ මහත් බියෙන් පසුවෙති. පසුගිය කාලයේ ඉම්රාන් ඛාන් සහ ඔහුගේ පාක්ෂිකයන් ඉතා විශාල ජනරැලි සහ රැස්වීම් සංවිධාන කරමින් රජයට විරුද්ධව මහා අරගලයක් දියත් කළේය. ඔහු එම විශාල විරෝධතාව හරහා රජයට බලපෑම් කළේ පළාත් පාලන මැතිවරණය වහා පැවැත්විය යුතුය යන්නය. එනම් දැනට කල්ගතවී තිබෙන ඉම්රාන් ඛාන් විසින් නියෝජනය කරනු ලබන පන්ජාබ් ප්රාන්තයේ පළාත් පාලන මැතිවරණය ප්රථමව පැවැත්විය යුතු යැයි ඔහු සහ ආධාරකරුවන් එක හඬින් ප්රකාශ කර සිටියේය. තමන්ගේ සහ තම පක්ෂයේ ජනප්රියත්වය ඒ හරහා හොඳින්ම අවබෝධ කරගත හැකි යැයි ඉම්රාන් ඛාන් දැඩි ලෙස කියා සිටියි. කෙසේ හෝ පන්ජාබ් ප්රාන්තය යනු ඉම්රාන් ඛාන්ගේ දේශපාලනික බලය ඉතා උච්ච ලෙස පවතින ප්රාන්තයකි. පසුගියදා පැවැති එක්තරා ග්රාමීය මැතිවරණයකින්ද ඔහුගේ පක්ෂය බහුතර බලය ලබාගෙන ඇත. පාකිස්තාන ටෙහ්රීක් ඊ ඉන්සාෆ් (Pakistan Tehreek-e-Insaf) යනු ඔහුගේ පක්ෂයයි. දැනට අවුරුදු 27ක් පැරැණි මේ පක්ෂයේ නිර්මාතෘවරයා සහ සභාපතිවරයාද වන්නේ ඉම්රාන් ඛාන්ය. පාකිස්තානයේ වත්මන් පාලකයන් දැඩි බියකින් පසුවන්නේ පන්ජාබ් ප්රාන්ත මැතිවරණය පැවැත්වුවහොත් අනිවාර්යයෙන්ම රජයට අදාළ පක්ෂ පරාජයට පත්වන හෙයිනි. එසේ වුවහොත් පාකිස්තානයේ ඉදිරි දේශපාලන බලය ඉම්රාන් ඛාන් සතුවන බව දේශපාලන විචාරකයන් පවසා ඇත. එසේම මෙම 2023 ඔක්තෝබර් මාසයේදී පාකිස්තානයේ මහ මැතිවරණයද පැවැත්වීමට නියමිතය. ඒ අනුව තවත් කෙටි කාලයක් තුළදී නැවත වතාවක් පාකිස්තානයේ අගමැති ධුරයට ඉම්රාන් ඛාන් අනිවාර්යෙන්ම පත්වන බව දේශපාලන විශ්ලේෂකයන් අනාවැකි පළකර ඇත. මෙම තත්ත්වය යටතේ රජය පසුවන්නේ දැඩි බියකින් වන අතර මැතිවරණයන් කල්දැමීම එහි කූට උපාය මාර්ගයක් වී ඇත. මෙම දිනවල පාකිස්තානයේ රජයද මේ සඳහා නිදහසට දක්වන කරුණ නම් මැතිවරණයක් පැවැත්වීම සඳහා අවශ්ය මුදල් ප්රතිපාදන නොමැති බව පැවැසීමය. එසේම රට තුළ නිසි ආරක්ෂිත පරිසරයක් නැති බවටද කරුණු ප්රකාශ කරයි.
මෙවැනි වටපිටාවක් යටතේදී පාකිස්තානයේ ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය පසුගියදා රජයට නියෝග කර ඇත්තේ 2023 මැයි 14 වැනිදා පන්ජාබ් පළාත් මැතිවණය පවත්වන ලෙසය. මෙලෙස පළාත් මැතිවරණය නිසි අයුරින් නොපැවැත්වීම ප්රබල ව්යවස්ථා විරෝධී ක්රියාවක් ලෙසට ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය ප්රකාශ කර ඇත. හිටපු අගමැති ඉම්රාන් ඛාන් ප්රමුඛ විපක්ෂය විසින් ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයේ ගොනුකරන ලද පෙත්සමක් විභාග කිරීමෙන් අනතුරුව ඉහත නියෝගයන් ලබාදී ඇත. එසේම එම මැතිවරණය පැවැත්වීම සඳහා අවශ්ය මුදල් ප්රතිපාදනද වහා වෙන්කරන ලෙසටද නියෝගයන් ලබාදී ඇත. පාකිස්තානයේ අගවිනිසුරුවරයා පසුගියදා ඉහත නඩු විභාගයන් පැවැත්වෙන විටදී පාකිස්තානයේ මුදල් අමාත්යාංශය සහ මහබැංකු නිලධාරීන් කැඳවා වහාම පළාත් මැතිවරණය සඳහා අවශ්ය වන මුදල් ප්රතිපාදන ලබාදෙන ලෙසට නියෝග කර ඇත. යම් හෙයකින් එලෙස කටයුතු කිරීමට අපොහොසත් වුවහොත් අධිකරණයෙන් අදාළ බලධාරීන්ට දඬුවම් ලබාදීම සිදුකරන බවටද අනතුරු හඟවා ඇත. පසුගියදා පළාත් මැතිවරණය සඳහා මුදල් ප්රතිපාදන ලබාදීමට නොහැකි යැයි එරට පාර්ලිමේන්තුව තීරණයකට පැමිණ සිටියේය. ඒ සඳහා පාකිස්තාන රුපියල් බිලියන 21ක සුවිශාල මුදලක් වියදම් කිරීමට මුදල් ප්රතිපාදන නැතැයිද පාර්ලිමේන්තුව ප්රකාශ කර සිටියේය. ෆෙඩරල් ඒකාබද්ධ අරමුදල්වලින් අප්රේල් 17ට පෙර මුදල් ප්රතිපාදනය සම්බන්ධීකරණය කරන ලෙස අගවිනිසුරුවරයා මහබැංකු අධිපතිවරයාට සහ මුදල් අමාත්යාංශයටද නියෝග ලබාදී ඇත. මෙවර මේ තත්ත්වය යටතේ රජයට ගැලවීමට හැකියාවක් නොමැති බව පැවසෙයි. පාකිස්තානයටත්, ශ්රී ලංකාවටත් ඇත්තේ මැතිවරණ බාලගිරි දෝෂයන්ය.
ප්රියන්ත හෙට්ටිගේ